Nefsim, Nefsim

Ýnsanýn fiziksel varlýðýdýr nefsi. Görülen, hissedilen, yaþayan parçasý, bu dünyaya nisbetle kendisi. Ýhtiyaçlar, arzular, hýrslar hep ondan kaynaklanýr. Denilebilir ki, bütün tasavvuf, "Nefsini tanýyan Rabb'ini de tanýmýþ olur" ilkesi üzerine kurulmuþtur, nefsin tezkiyesini amaçlar.

Emmâredir nefis, emreder. Ýsmetli bir nebinin dili ile, "kötülüðü emreder" o halde hiç kimse "nefisini temize çýkaramaz".
innen-nefse leemmâretun bis-sûi
12:53. Þüphesiz ki nefs kötülüðü emreder

Levvâmedir nefis, kýnayýcýdýr. Çoðu zaman kendini göremez de, benzerlerinin davranýþýný kýnar. Kimi zaman da, yaptýklarýna piþman olur, kendini kýnar.
velâ uqsimu bin-nefsil-levvâme
75:2. Kasem olsun kendini çokça ayýplayan nefse

Mülhemedir nefis, ona ilham edilir, iyilik ve kötülük, fucûr ve takvâ. Þems suresinin baþýndaki uzun bir dizi kasem, sözü bu ilhama getirir.
venefsin vemâ sevvâhâ, feelhemehâ fucûrehâ vetaqvâhâ
91:7. Nefse ve onu þekillendirene,
91:8. Ona iyilik ve kötülük ilham edene

Zekiyyedir nefis, ya da öyle olmalýdýr. Bütün bu kasemler þu en önemli haberi iletmek içindir:
qad eflaha men zekkâhâ
91:9. Onu temizleyen kurtuldu

Temizlenen nefis doygunluða eriþir, mutmainne olur. Fecr suresinin sonundaki mutluluða ulaþýr.
yâ eyyetuhen-nefsul-mutmainne
89:27. Ey mutmainne (doymuþ nefis

irci'î ilâ rabbiki râdiyeten mardiyye
89:28. O senden, sen de O'ndan hoþnut olarak Rabbine dön.

Elmalýlý'nýn nefis konusundaki yorumu:

75:2. "Hayýr, kendini kýnayýp duran nefse de yemin ederim." Bu da ayný mânâda, "nefs-i levvâme" (kendini kýnayan)'nin gerçekleþeceðine yemindir. Nefs-i levvâme, "kýnayan nefis" demektir. Bu da ya baþkasýný çok çok kýnayan nefis veya yaptýðý günahlarýn fenalýðýný anlayýp da kendini kýnayan, piþman olan nefis demek olabilir. Daha çok bu ikinci mânâ yaygýn ve bilinmektedir.

Onun için nefisler nefs-i emmâre (insana kötülük yapmasýný emreden nefis), nefs-i levvâme, nefs-i mutmainne (iyilikle kötülüðü ayýrt eden, temizlenerek kiþiyi Allah'a yaklaþtýran nefis), nefs-i mülheme (ilham edilmiþ nefis), nefs-i zekiyye (temizlenmiþ nefis), nefs-i râdiye (razý olmuþ nefis) ve nefs-i merdýyye (kendisinden razý olunmuþ nefis) diye yedi mertebeye kadar sayýlýr ki, her biri terbiye ve nefsi kýrma ile tarikat yolunda bir mertebedir.

Yani kýyamet günü muhakkak olacak ve ona inanmak istemeyen kötü nefisler o gün kendisini çok kýnayacak, dünyada yaptýklarý gafletlere, günahlara çok piþman olacaklar, hatta her nefis kendini kýnayacak, dünyada iþlediði kusura piþman olacak, "daha iyi niye çalýþmadým, daha güzel iþler niçin yapmadým" diye piþmanlýk duyacaktýr. Bu surette "kendini kýnayan nefs"e yemin, o gün gerçekleþecek olan kýnamasýndaki acýlýðýn önemine ve büyüklüðüne dikkat çekmek için demek olur.

"Allah'ým! Senden, Sana kavuþacaðýna inanan, Senin kazana razý olan ve Senin lutfettiðine kanaat eden bir nefs-i mutmainne istiyorum"