Mevlana'nýn ölümünden sonra son derece müteessir olan dostlarý, O'nun ýþýklý yolunda izini takip edenler, gönül tapusuna giren ve O'ndan feyiz alanlar yavaþ yavaþ ken­dilerine gelmeye baþladýlar. Bundan son­ra ne olacaktý? Her þey Mevlâna ile baþlamýþtý; O'nun yokluðu ile her þey yok olup gidecek miydi? Toparlanmalý; Mevlâna, fikriyle, düþünceleriyle yaþatýlmalý, aydýnlýk yolu izlenmeliydi. Ama kim kýlavuzluk edecekti; kimdi Mevlâna'yý temsil edecek?


Hastalýðý günlerinde bu sorular akla gelmemiþ deðildi. Mevlâna'nýn yakýnýnda bulunanlar, Mevlâna'nýn son öðütle­rini verdiði sýrada:


-Efendimiz, sizden sonra halifemiz kim olur? diye üç kere sormuþlar, her defasýnda da:


-Çelebi Hüsâmeddin'imiz halife olur, cevabýný almýþlardý.


Gerçekten de, Kuyumcu Selâhaddin'in ölümünden sonra, Çelebi Hüsâ­meddin Mevlâna'nýn en yakýn dostlarý ve halifeleri arasýnda seçkin yerini almýþ­tý. Mevlâna'ya Mesnevî'yi yazdýrtan, varýný yoðunu Mevlâna yolunda harcayan, ona gönülden baðlý Çelebi Hüsâmeddin, daha Mevlâna'nýn saðlýðýnda, Mevlâ­na'nýn halifesi olabileceðini herkese kabul ettirmiþti. Ettirmiþti ama, ortada bir de Sultan Veled vardý. O, babasýnýn ilim ve irfan potasýnda piþmiþ, herkesin sevgisini kazanmýþ bir tasavvuf eriydi. Mevlâna, onu öteki oðullarýndan daha çok sever, ona: "Bana yaradýlýþ ve huy bakýmýndan en fazla benzeyen sensin" derdi. Mevlâna'nýn býraktýðý posta hakkýyla oturabilir, onu lâyýkýyla temsil edebilirdi. Çelebi Hüsâmeddin de böyle düþünürdü elbet. Mevlâna'nýn vârisi olarak Sultan Veled'in posta oturmasýný gönülden isti­yordu. Bir gün Sultan Veled'i ziyaretinde þöyle dedi:


- Veled, sen bize Pirimizden, armaðansýn. Ondan sonra uyulacak, dayanýlacak tek kiþi sensin. Onun yüce makamý sana düþer. Çünkü senden daha arif olan; yol, iz bilen yok.


Bu teklifi kabul etmeyen Sultan Veled Ýbtidânâme adlý eserinde bu olayý þöyle nakleder:


"Hayýr, Babam ölmedi; gerçekten diridir O. Ölen onun maddi varlýðý, yýpranýp giden cesedi. Ruhu Allah civarýnda ölümsüz yaþýyor. Peygamberimiz, Mü'minler ölmezler, demedi mi? Ba­bamýn zamanýnda halifemizdin. Þimdi de halifemiz sen olacaksýn.


imam sendin, biz sana uyardýk, þim­di de uyacaðýz. Bu babamýn vasiyeti, bu vasiyet yerine gelmeli".


Çelebi Hüsâmeddin, Sultan Veled'e ne kadar yalvardý, rica ettiyse de Sultan Veled kabul etmedi. Çaresiz, gönül hoþluðu ile Mevlana'dan boþalan postu devraldý.

Hz. Mevlâna'nýn torunu ve Sultan Veled'in büyük oðlu Ulu Arif Çelebi, 6 Haziran 1272 günü doðduðu zaman, Mevlâna saðdý. Mevlâna, doðduðu gün, loðusa yataðýndaki annesi, Fatma Hatun'un odasýna gelerek baþýna altýnlar saçmýþ, torununu kucaðýna alarak;


"Mübarek bâd ber- mâ in Feridun


Ki gerded pâdþâh-i din Feridun "


diye baþlayan ve "Kutlu olsun Feridun bize. Din sultaný olsun, gökteki ay gibi parlasýn, aydýn bir hâle gelsin, þekerlerle dolu Mýsýr ülkesi gibi tatlý olsun. Kutluluk meydanýndan topu çelsin, eðerini vura­rak, yaðýz devlet atýna binsin. Feridun ik­bal burcundan doðdu, o bastan baþa sevgi doludur" diye devam eden gazeli­ni söylemiþti. Adýný Feridun Arif koydu.


Etrafýndakilere:


-Bu çocuðu Ulu Arif diye çaðýrýn. Bana da babam "Hüdavendigâr" derdi adýmý söylemezdi. Ona bu adý mânevi bir armaðan olarak veriyorum, dedi.


Çocuk giderek büyüyordu. Mevlâna onu çok sevmiþti. Bir gün oðlu Sultan Veled'e söyle dedi:


-Ben bu çocukta yedi nur görüyorum. Bu nurlar babam Bahâeddin Ve­led'in, Þeyhim Seyyid Burhâneddin'in Hazret-i Þems'in, Þeyh Selâhaddin'in, Çelebi Hüsâmeddin'in nurlarý; benim nurum ve senin nurun.


Arif bir yaþýna gelince, kucaktan inmez olmuþtu. Mevlâna ve Çelebi Hüsâ­meddin onu dizlerinin dibinden ayýrmý­yorlardý. Ne var ki, bu yüzünde ilâhi nur­lar parlayan sevgili yavru, bir buçuk yaþý­na bastýðý günlerde, Mevlâna sonsuzlu­ða kanat açarak ebedi diyara göç etti.


Feridun Ulu Arif büyüdükçe, hâl ve tavýrlarýyla dedesi Mevlâna'ya çok benzi­yordu. Bu benzerliði görenler, ona Ulu Arif Çelebi demeye baþlamýþlardý. Çele­bi adý, "Çalabî", yani "Allah'dan, Allah yolundan, Allah'ya ait" anlamýna geldiði gibi «bey, efendi» anlamýna da geliyor­du. Çelebi Hüsâmeddin'den sonra, Sul­tan Veled'e de "Veled Çelebi" denmiþse de, asýl çelebilik Ulu Arif Çelebi ile baþla­mýþ, bundan sonra Konya Mevlâna Der­gâhýnda postniþin olan þeyhlere "Çele­bi" denildiði gibi, Mevlâna soyundan ge­len erkeklere de Çelebi denilmiþtir.


Sultan Veled de Ulu Arif Çelebi'yi çok severdi. Ona "ruhlarýn þeyhi" derdi, iyi bir öðretim verdi. Mevlâna'nýn eserlerini okuttu. Buluð çaðýna eriþince de Konya'da Tebrizli Emir Kayzer'in kýzý Devlet Hatun'la evlendirdi. Bu evlenmeden Bahâeddin Emir Âlim, Muzaffereddin Emir Âdil adlý iki oðluyla Melike adlý kýzý dünyaya geldi. Ulu Arif Çelebi, Mev­lâna'nýn bütün eserlerini ezberden okuyacak kadar güçlü bir hafýzaya sahipti. Duygusal, hemen heyecanlanan, taþkýn­lýklar gösteren, atak, cesur bir yaradýlýþtaydý. Olaylar karþýsýnda ansýzýn duygulanýr, o anda yapacaðýný yapar, söyleyeceðini söylerdi. Bu davranýþlarýyla çoðu za­man Tebrizli Þems'e benzetilir, hareket ve sözlerinde bir "keramet" aranýrdý.


Sultan Veled'in, Çelebi Hüsâmed­din'in ölümünden sonra Mevlevi postuna oturduðu, Mevlevi tarikatýnýn temellerini attýðý, tarikatýn usûl ve yöntemleri­ni belirlediði yýllarda Ulu Arif Çelebi, Mevlevîliði tanýtmak ve yaymak amacý ile Anadolu'da pek çok geziler yapmýþ, hat­la Tebriz'e; Asya'da Merend'e, Sultaniye'ye kadar gitmiþ; gittiði yerlerde sul­tanlar, beyler, o þehrin ileri gelenleri tarafýndan hoþça karþýlanmýþ, saraylarda, konaklarda aðýrlanmýstý. Her yerde saygý görüyor, sözleri ve hareketleriyle hayran­lýk uyandýrýyordu. Bu gezilerinde kendisi­ne uyan, kendi fikirlerini benimseyen derviþler de vardý. Ulu Arif Çelebi bunlardan çoðunu o þehirlerde býrakarak, Ýlk Mevlevi Tekkelerinin, Zaviyelerinin kurul­masýný saðlýyordu. Bunlar arasýnda La­rende (Karaman), Beyþehir, Aksaray, Ak­þehir, Afyon, Amasya, Niðde, Sivas, Tokat, Birgi, Denizli, Alanya, Bayburt, Erzurum gibi þehirler de vardý. Erzurum'dan Tebriz'e gidiþi de bu yýllara rastlar. Bu geziye Ahmed Eflâkî Dede de katýlmýþ­týr.


Sultan Veled'in Konya'da Mevlevi topluluðunun baþýnda bulunduðu ve Ulu Arif Çelebi'nin gezilerine devam ettiði yýllarda, Anadolu Selçuklu Devleti de ta­rih sahnesinden büsbütün silinip gitmiþ; Anadolu'da bölge bölge beylikler doðmuþtu. Her biri baðýmsýz ve belli sýnýrlar içerisindeydi. Selçuklular zamanýnda Anadolu'ya göçen Oðuz ve Türkmen aþiretlerinin kurduðu bu beylikler, As­ya'dan, Anadolu'ya göçen ve kendilerine Horasan erenleri denen mutasavvýf derviþlere büyük saygý duymuþ, onlarýn irþadlarýndan sürekli etkilenmiþlerdi. Bu mistik ortamda, Mevlâna gibi büyük bir "mürþid"in ve bir tasavvuf þeyhinin sevgili torunu Ulu Arif Çelebi'nin þehir þehir, oba oba ziyaretler yapmasý yadýrganmý­yor, üstelik hoþ karþýlanýyordu. Onun hem de iki kez, ilhanlýlarýn baþkenti Sultaniye'ye kadar gitmesi, Moðol hanlarý ve beyleriyle görüþmesi, onlara kendi ilim ve irfanýný kabul ettirmesi az þey de­ðildi. Babasý Sultan Veled'in ölümünden sonra, Ulu Arif Çelebi, Anadolu'nun birçok þehirlerinde tanýnan, ünü Ýran ve Irak'a kadar uzanan bir þeyh olarak, Mevlevi postuna oturmuþtu. O, Sultan Veled'den sonra, altý yüz yýldan fazla sü­recek olan yeni bir geleneði baþlatmýþ oluyordu. Artýk Ulu Arif Çelebi'den son­ra, Konya Mevlâna Dergâhý postniþînleri, Mevlâna soyundan oðuldan oðula, en büyük oðuldan baþlayarak sýrasýyla þeyhlik makamýna geçecek ve bu böyle sürüp gidecekti.


Ulu Arif Çelebi'nin Konya Mevlâna Dergâhý þeyhliði ancak sekiz yýl sürdü. Bu sekiz yýlýn bir deðerlendirilmesi yapýlýrsa, Ulu Arif Çelebi, babasýndan devraldýðý Mevlevilik Tarikatýný, merkez Konya ol­mak üzere, daha saðlam temellere oturtarak yaymaya çalýþtý. Ýnandýgý, ve güvendiði dostlarýný, birer Mevlevi ocaðý tüttürmeleri için pek çok þehirlerde görevlendirdi. Mevlana Türbesi ve Dergahýnýn vakýf gelirlerini artýrdý. Tarikatýn ilkelerini yeniden gözden geçirerek, sema ve zikir usullerini kurallaþtýrdý. Çok genç yaþta, 5 Kasým 1320 Salý günü, 48 yaþýndayken vefat etti.


Ölümünden birkaç gün önce, Mevlâna'nýn ölümünde olduðu gibi. Kon­ya'da depremler olduðunu ve Mevlâna'nýn; Aþk yolunda bütün ömrüm tek bir vakit olsun diye. mum gibi eriyorum, diye baþlayan gazelini okuya­rak ruhunu teslim ettiðini, o gün baþý ucunda gözyaþý döken Ahmed Eflâkî ya­zar.


Cenazesi Mevlâna Türbesi'nde, Mevlana'nýn ayak ucuna doðru soldaki yere gömüldü; üzerine tuðla örgü bir sanduka yerleþtirildi.

Babasýnýn bütün vasýflarým taþýyan Abdülhalim Çelebi, þeyh makamýna oturduktan bir yýl sonra ikinci Meþruti­yet ilân edilmiþti.

1920-1925 yýllarý arasýnda Konya Mevlevi Dergâhý postniþinliðinde 3.defa bulunan Abdülhalim Çelebi, bu devre­de Konya Milletvekilliði görevini de bîr süre devam ettirmiþ; hâttâ ilk Büyük Millet Meclisi'nde, Meclis ikinci Baþkanlýðý­na getirilmiþti. Abdülhalim Çelebi, tarikâtlarýn kaldýrýlmasý ile ilgili kanunun ha­zýrlýklarý sýrasýnda 1925 yýlýnda Ýstanbul'da vefat etmiþ, ayný yýl "Tarikatlarýn ilgasý" ile ilgili Kanun yürürlüðe girmiþ, Türkiye'deki bütün Dergâh, Tekke ve Zaviyeler kapatýlýrken Konya Mevlâna Türbesi ve Mevlevi Dergâhý'nýn Atatürk'ün de emirleriyle «Müze» olarak ziyarete açýlmasý kararlaþtýrýlmýþtýr, iki yýllýk bir düzenlemeden sonra Konya Mevlâna Dergâhý 1927 yýlýnda «Konya Âsâr-ý Atîka Müzesi» adýyla ziyarete açýlmýþtýr.