.?Ömrüne yemin olsun ki?? Siz hiç birinin ömrüne yemin ettiniz mi?

Ama Allah etti. Elçisinin ömrüne yemin etti (15:72). Bunun açýlýmý ?Harap olmuþ ruhlarý imar ve inþa etmeye adanmýþ ömrün þahit olsun ki? demekti.

Ýnsan hayatýna ?ömür? denilmesi, insanýn mâ hulika leh'inin (yaratýlýþ amacýnýn) imar ve inþa olduðunu gösterir. Ýnsan hayatý, hem o hayatýn sahibini mamur etsin, hem de o hayatýn sahibi çevresini ve geleceðini mamur etsin diye ?ömür? adýný almýþtýr.

?Umre? ibadeti de ayný kökten. Ömrü imar ettiði için ?umre? denilmiþ. Ýbn Haldun'un ?medeniyet? yerine kullandýðý 'umran kavramý da öyle. Zira medeniyet, bir ?imar ve inþa seferberliði?dir.

Ömür Ramazan olur mu?

Hayat ?ömür? olursa, ömür de ramazan olur. Yani: hayat hem sahibini hem de baþkalarýný imar ve inþaya adanýrsa, iþte o zaman ömür Ramazan olur.

Zaten Ramazan'ýn ve bir Ramazan'la gelen Kur'an'ýn amacý da budur. Kur'an'ýn doðum ayýný oruç suretinde kutlamamýzýn sebebi bellidir: Ýnsani yanýmýzý öne çýkarýp beþeri yanýmýzý arkaya çekmek. Akleden kalbimizi öne çýkarýp, içgüdülerimizi ve þehvetimizi arkaya çekmek.

Zira vahiy anlaþýlsýn, öðüt alýnsýn ve yaþansýn diye indirilmiþtir. Vahyin sahibi Allah, kelamýný ?Düþünen bir topluma? ithaf etmiþtir. ?Doðrusu Biz bu Kur'an'ý öðüt için kolaylaþtýrdýk; þu halde yok mu öðüt alan?? diye tek bir surede tam beþ kez sormuþtur. ?Kur'an'ýn maksadý üzerinde derin derin düþünmezler mi?? diye sitem etmiþtir. Kur'an'ýn bir Ramazan'da inmeye baþladýðýný söyleyen ayet, vahyin amacýný þöyle ortaya koyar: ?o, insanlýk için bir rehberliktir; bu rehberliðe ve doðruyu eðriden ayýrmaya dair bir belge ve bilgi kaynaðýdýr?.

Ömrün Ramazan olmasý için indiði geceyi ömre bedel kýlan vahyin hayata inmesi þart. Deðilse insan ziyandadýr. Bunun en güzel özetini Asr suresi veriyor:

1. 'Asr þahit olsun ki?

'Asr ?bir þeyin özünün posasýndan ayrýlmasý için sýkýlmasýný? ifade eder. Yani, bir þeyin hasat ve hasýlatýný almaktýr. Gündüzün hasýlat vakti olduðu için ikindiye 'asr denilir. Hasadý tam alýnmýþ bir hayatý ifade ettiði için yüzyýla 'asr denir. Ýnsanlýk tarihinin olgunluk dönemine tekabül ettiði, dolayýsýyla hasat ve hasýlat zamaný olduðu için ?ahir zamana? 'asr' denir. Dahasý, tüm ömürlerin hasadýnýn devþirilip hasýlatýnýn alýndýðý ?hesap gününe? 'asr' denir. Þu halde, bu ayetin muhtemel anlamlarý þudur: ?Ýnsan soyunun hasýlat zamaný? veya ?Ýnsanlýðýn ikindisi olan þu son çað? ya da ?Son vahye mazhar olan ahir zaman þahit olsun ki??

2. Elbet insanoðlu tarifsiz bir kayýptadýr.

Bu kayýp, insanýn insanlýk cevherinin kaybolmasýdýr. Geriye canlý bir organizma olarak ?beþer?in kalmasýdýr. Sonuçta kaybolan insandýr. Nasýl ki ahiret dünyanýn ruhuysa, insan da hayatýn ruhudur. Ýnsan kaybolursa, hayattan geriye ceset kalýr. Ýnsaný kaybetmemek hayatýn ruhunu kaybetmemektir. Bunun yolu son ayetteki þu dörtlü reçeteyi uygulamaktan geçer:

3. Ancak iman edenler, salih amel iþleyenler; yani birbirine hakký ve sabrý tavsiye edenler bundan müstesnadýr.

1) Ýman etmek: Ýmanýn akidevi tanýmý inanmak, ahlaki tanýmý güvenmektir. ?Allah'a inanýp güvenenler? anlamýna gelir. Ýnsan Allah'ýn güveninin eseridir. Kayýpta olan insan, aslýnda Allah'ýn güvenini (ve Allah'a güvenini) kaybeden insandýr.

2) Salih amel iþlemek: Bir amel ancak ?ýslah? içeriyorsa sâlihât'tan olur. Yani, bir bozukluðu düzeltmeyen amel salihât'tan olamaz. Bu ayette iman sâlihât dýþýnda sayýlmýþtýr. Yine bir çok ayette namaz kýlmak, zekat vermek sâlihât'tan deðil hasenât'tan sayýlýr (Msl. 11:23; 2:277). Hasenât'a bire on, salihât'a cennet vaad edilir. Hasenât sahiplerinin seyyiatý örtülür, fakat sâlihât sahipleri ?canlýlarýn en iyisi? olmakla müjdelenir (25:70 ve 98:7). Ýyi olmakla yetinip aktif iyi olmayanlar kayýptan kurtulamazlar. Ýyiliði emretme kötülükten sakýndýrma farzý bu emrin daha sonraki adýdýr. Yararý kiþinin sadece kendine olan amel Salîh amel tanýmýna girmemektedir. O halde salih amel, 'kamusal alan'daki ifsada yönelik ýslah giriþimidir.

Son iki þart salih amelin açýlýmýdýr:

3) Hakký tavsiye: Salih amelin açýlýmýdýr. Hak, insan-Allah iliþkisinde tevhide, insan-insan iliþkisinde adalete tekabül eder. Hakký tavsiye tevhid ve adaleti ikame için gayrettir.

4) Sabrý tavsiye: Hakký tavsiye bedel ister. Bu bedeli ödemek gerektiðinde sabýr tavsiye edilir. Sabýr hak üzerinde sebat ve direniþtir. Sabýr, düzeltme talebinden vazgeçmemektir. Sabýr, aktif iyi olma yolunda, kötülere ve aktif kötülere meydaný býrakmamaktýr. Yoksa insanoðlunun kaybý kaçýnýlmaz olur. Ýnsanlar analarýndan iyi doðarlar, ?aktif iyi? olamazlarsa, önce kötü, sonra aktif kötü olurlar. Ýþte o zaman bir tek o kaybetmez, bütün insanlýk kaybeder.

Ýþte ömrün Ramazan olmasýnýn anahtarý. Böyle bir ömrün ahireti bayram olmaz mý?

Bayram sizi, bizi, hepimizi mübarek etsin


Mustafa Islamoglu