Mustafa Kemal kendi baþýna mý Samsun a çýkmýþtýr?
Önemle ifade edelim ki, Cumhuriyet de Osmanlý da, iyisiyle kötüsüyle, Müslüman Türk milletinin malýdýr. Bir insan ecdadýný kötülemekle hiç bir yere varamaz. Tarihin her döneminde iyi þahsiyetler de kötü þahsiyetler de gelebilir. Ayrýca iyi þahsiyetlerin kötü ve yanlýþ tasarruflarý ve kötü þahsiyetlerin de iyi ve güzel tasarruflarý bulunabilir. Bir þeyi toptan reddetmek veya kabul etmek, aklýn iþi deðildir.

Ýþte bu esaslar çerçevesinde, Mustafa Kemal in baþarýlarýný saymak, Sultân Vahidüddin düþmanlýðý sayýlmamalý; Sultân Vahidüddin in yaptýklarýný anlatmak da Mustafa Kemal düþmanlýðý olarak görülmemelidir. Bu gözle bakýldýðýnda, Mustafa Kemal in Samsun a çýkýþý ve Sultân Vahidüddin in þahsiyeti ile ilgili Cumhuriyet döneminde yazýlanlar, çizilenler ve yapýlan deðerlendirmelerin tek taraflý olduðu hemen göze çarpacaktýr. Biz, bunu yapmayacaðýz. Zaten bu kitabýmýzý da, Cumhuriyet ile Osmanlý nýn buluþacaðý milli buluþma kitabý olarak görüyoruz. Ayrýca bizim için önemli olan, þahýslar deðil, devlet ve milletin devam ve bekasýdýr.

Bu genel esaslardan sonra þunlarý bilmekte yarar vardýr:

1) Mustafa Kemal ve onun silah arkadaþlarý, tamamen Osmanlý generalleridirler. Hele Mustafa Kemal, Sultân Vahidüddin Hân ýn hem þehzâdeliðinde ve hem de padiþahlýðýnda yaverliðini yapmýþ bir Osmanlý subayýdýr.

2) Kuvay-ý Milliye nin tohumlarý, Kasým 1918 de müttefik düþman filolarýnýn Boðaz a girmesiyle atýlmýþtýr. Kuvay-ý Milliye bir þahsýn deðil, bir milletin eseridir. Bu milletin içinde Mustafa Kemal de vardýr, Sultân Vahidüddin de vardýr. Düþman toplarýnýn Saray a çevrildiðini gören Vahidüddin ve Osmanlý kurmaylarý, bütün gayretlerini, Anadolu ya gönderilecek bir komutanla baðýmsýzlýk tohumlarýnýn yeþertilmesi için harcamýþlardýr. Nitekim Osmanlý kurmaylarý Mart 1919 un bir gecesinde Erenköy de yaptýklarý bir toplantýda liderliðin Nuri Paþa ya mý, Miralay Re fet Bey e mi yoksa Çanakkale de göz dolduran Mustafa Kemal e mi verileceðini tartýþmýþlardýr. Sadrazam, Mustafa Kemal Paþa yý Padiþah a götürmüþ ve askerlerin istediði insan olarak takdim etmiþtir. Sami Bey ve Harbiye Nâzýrý Þâkir Paþa, Mustafa Kemal in Cumhuriyetçi olduðunu ve Hânedâný devre dýþý býrakabileceðini hatýrlatmýþlarsa da, Padiþah önemli olanýn Hânedân deðil vatan ve devlet olduðunu ifade etmiþtir. Ýþte bu þartlar altýnda 9. Ordu Kýtalarý Müfettiþi kisvesiyle Anadolu ya gönderilmesi kararlaþtýrýlan Mustafa Kemal ile Sultân Vahidüddin defalarca özel olarak görüþmüþlerdir. Bunun üzerine Sultân Vahidüddin, Ýngilizleri de Mustafa Kemal konusunda ikna etmiþtir. 6 Mayýs 1919 tarihli Mustafa Kemal in yetkilerini belirten Tâlimat hemen yayýnlanmýþtýr. Tam bir diplomasi oyunu oynanmaktadýr. Bandýrma Vapuruna Mustafa Kemal ile birlikte kimlerin bineceði tesbit edilmiþ ve bunlarýn vizeleri temin edilmiþtir. Bütün bunlar, Sultân Vahidüddin in emriyle olmuþtur. Her türlü masraf, Padiþahýn özel imkânlarý ve gizli ödenekten karþýlanmaktadýr.

Mustafa Kemal, 15 Mayýs 1919 da Sultân Vahidüddin ile yaptýðý son görüþmede, Sultân ýn kendisine Paþa, Paþa, Þimdiye kadar devlete çok hizmet yaptýn. Asýl þimdi yapacaðýn hizmet hepsinden mühim olabilir. Paþa, devleti kurtarabilirsin dediðini bizzat Mustafa Kemal nakletmektedir.

Mustafa Kemal, 16 Mayýs sabahý Osmanlý Devleti nin temin ettiði Bandýrma Vapuruna binmeden evvel, önce Osmanlý kurmaylarýyla görüþtü ve onlardan milli bir idare kurulmasý konusunda tavsiyelerini aldý. Buradan son defa görüþmek üzere Yýldýz Sarayý na geldi. Padiþah ýn Cenab-ý Allah muvaffak etsin sözlerinden sonra, Mustafa Kemal, Bazý fesâd ehlinin kendisi hakkýnda yanlýþ þeyler nakledebileceklerini ve bunlara inanýp sadakatinden þüphe etmemesini arz eyledi 16 Þa ban 1338/16 Mayýs 1919 da Mustafa Kemal yolda iken, onun Yetki Tâlimatnâmesi, Meclis-i Vükelâ da ittifakla kabul edildi. Ýlk dönem masraflarýnýn tamamý örtülü ödenekten karþýlanmak üzere karar alýndý. Arþiv vesikalarýndan anlýyoruz ki, Mustafa Kemal Paþa nýn yeni bir devlet kurmasý için her türlü tedbir alýnmýþ ve hatta görev alanýnda meydana gelen her çeþit önemli geliþme ile ilgili Osmanlý hükümeti tarafýndan kendisine þifre ile bilgi verilmiþtir. 19 Mayýs 1919 da Samsun a çýktýðýnda, halkýn gösterdiði büyük alaka üzerine, Ýngilizler, Osmanlý Devleti tarafýndan baþka maksatla gönderildiði konusunda ciddi manada þüphelenmiþlerdir.

16 Mart 1920 de Ýstanbul Mütâreke þartlarýna aykýrý olarak iþgal edildiðinde, 23 Nisan 1920 de Türkiye Büyük Millet Meclisi Ankara da toplanmýþtýr. Ancak Yunanlýlarýn Ýzmir i iþgal etmeleri, Anadolu da meydana gelen geliþmeler ve Rauf Bey gibi bazý farklý görüþlere sahip þahsiyetlere raðmen Mustafa Kemal in Cumhuriyet istemesi, tek taraflý olarak Mustafa Kemal ile Sultân Vahidüddin in arasýný açmýþtýr. 1920 ila 1922 tarihleri arasýnda, fiilen idare Büyük Millet Meclisinde olmasýna raðmen, Sultân Vahidüddin Kuvay-ý Milliye ve Büyük Millet Meclisi aleyhine bir tek þey yapmamýþtýr. Bilakis Ýþgal Kuvvetlerini yatýþtýracak bazý tasarruflar dýþýnda, gizlice ve imkânlarýnýn ölçüsü nisbetinde onlarýn iþlerini kolaylaþtýracak desteklerde bulunmuþtur. Ankara daki yayýn organlarýnýn bütün aleyhteki yayýnlarýna ve Damad Ferid Paþa nýn Ýngilizler nezdindeki bazý giriþimlerine raðmen, onu hiç bir kuvvet Anadolu nun baðýmsýzlýðý aleyhine geçirtememiþtir. Hatta Balýkesir Valiliðinin Kuvay-ý Milliye ye yardým edenlerin cezalandýrýlýp cezalandýrýlmayacaðý konusunda Dâhiliye Nezâretine yazýlan bir yazýnýn cevabýnda cezalandýrýlmamasý tâlimatý verilmiþtir. Dolayýsýyla Sultân Vahidüddin vatan hâini deðil; vatanýn istiklali için tacýný ve tahtýný terk eden bir vatanperverdir. Bütün gayretlerine raðmen Ýstanbul u iþgalden kurtaramayýnca, Kuvay-ý Milliye ye de köstek olmamýþtýr. Ýstanbul u terk ettikten sonra, Ýngilizler ve Ýtalyanlar, bütün gayretleriyle onun taþýdýðý hilâfet sýfatýný Anadolu daki Kuvay-ý Milliye aleyhine kullanmak istemiþlerse de, Sultân Vahidüddin in iman kuvveti ve vatan sevgisi buna mani olabilmiþtir.

3) Bu anlattýklarýmýzýn en büyük delili, bazý ifadeleri, sürgündeki insanýn halet-i ruhiyesine aksetmiþ olsa bile, yetmiþ sene sonra kýsmen yayýnlanan hatýralarýndaki þu satýrlardýr (Murad Bardakçý nýn eserinden sadeleþtirerek veriyoruz):

Mütâlaalarýndan ortaya çýkacaðý gibi, Mütâreke günlerinde (1918) I. Cihan Harbinin neticelerinden sorumlu olan suçlulardan (Devleti harbe sokan Ýttihâdcýlarý kasdetmektedir) bana miras kalan ve birbirini takip eden musibetlere karþý, sadece ve sadece þahsýmý siper eyledim.
Aslýnda bir taraftan tehlikeli bir yerde kalan hilâfet merkezinde savaþtan galib çýkan Ýtilâf Devletleri ile yüz yüze olmak ve onlar tarafýndan sýygaya çekilmek ve diðer taraftan Anadolu yu istila eden Yunanlýlara mukabele için mümkün ve mahrem vasýtalarla Anadolu ya memur eylediðimiz Yâverlerimizden Mustafa Kemal in ihâneti ve bize karþý takýndýðý isyankâr tavrý karþýsýnda kalmýþtým.

Bununla beraber aziz vatanýmýn menfaatleri için Kuvay-ý Milliye nin sonradan þekil ve mahiyetinin deðiþeceði hususunda bende meydana gelen fikir ve kanaatlerime raðmen, yine fedâkârlýk mesleðini tercih ve takip eyledim. Sýrf bu sebep ve hikmet ile, millî gayelere itâatkâr kabineleri iktidara getirdim ve senelerce Kuvay-ý Milliyeyi takviye ettim ve geliþmesi için çalýþtým.

Anadolu Zaferinin ne gibi tehlikeli þartlar altýnda tarafýmýzdan hazýrlandýðýný gösteren belgeler ile Anayasa gereði saltanat makamýnýn korunacaðýný tasvir eden diðer mühim evrak tesbit edilerek derlenmiþ olduðundan, bunlarýn dahi zamaný gelince umumi efkâra açýklanarak, Ýslâm ýn hizmetkârý veyahut yýkýcýsý olanlarýn teþhir ve tayin edileceðini temin eylerim

Nitekim vefâtýný duyan Mustafa Kemal Paþa nýn þu sözleri de, bu cümleleri destekler mahiyettedir: Çok namuslu bir adam öldü. Ýsteseydi, Topkapý Sarayý nýn bütün mücevherlerini götürür ve öyle bir ordu kurup dönerdi ki..

Bu söylediklerimizin her satýrý, arþiv belgelerine ve muteber kaynaklara dayanmaktadýr. Tarihi düzeltmenin kimseye zarar vermeyeceðini düþünüyoruz.[1]


[1]- BA, DUÝT, 76/3, Gömlek 65 (Mustafa Kemal Paþa bin Ali Rýza ya Osmanî Niþaný verilmesi); DH-ÞFR, Dosya: 98, Belge nr. 98, Dosya: 99, Belge: 137, 231, 308, 328, 375, 387; Dosya: 101, Belge: 6; Dahiliye Nezâreti Umûr-ý Mahalliye ve Vilâyât Müdiriyeti Kalemi Analitik Envanteri (DH-UMVM), Dosya: 6/2, Belge: 40, 42; Dosya: 11/45-21, Belge: 1-68; DH-KMS, Dosya: 62, Belge: 8; Bardakçý, Murad, Þahbaba, Osmanoðullarýnýn Son Hükümdarý VI. Mehmed Vahidüddin Han ýn Hayatý, Hatýrlarý ve Özel Mektuplarý, Ýstanbul 1998, sh. 413, 416 (Bu sayfanýn tamamý için bkz. sansürsüz 1. Baský; Ayrýca kitabýn tamamý, bu verdiðimiz cevabýn en kuvvetli delilidir; Özsoy, Osman, Saltanat tan Cumhuriyet e Giden Yolda Kurtuluþ Savaþý nýn Perde Arkasý, sh. 127-148. Diðer kaynaklara bu zikrettiðimiz kaynaklardan ulaþmak mümkün olduðundan daha fazla ayrýntýya girmek istemiyoruz.

osmanlý araþtýrma fakfý internet sitesinden alýntýdýr